Rynek kredytowy powoli, powoli wybudza się ze snu zimowego. Program bezpieczny kredyt 2% uruchomił popyt na kredyt dla gospodarstw domowych, lecz w przypadku MŚP i dużych przedsiębiorstw akcja kredytowa jeszcze nie wybudziła się ze snu zimowego. Należy jednak przy tym zaznaczyć, że w przypadku dużych firm zaobserwowano wzrost popytu na kredyty krótkoterminowe, co można przypisać ożywieniu koniunktury. To pozytywny sygnał.
- Na rynku kredytów dla gospodarstw domowych został on zdominowany wejściem w życie programu „Bezpieczny Kredyt 2%”, który znacznie ożywił popyt gospodarstw domowych na kredyt mieszkaniowy.
- wśród gospodarstw domowych zaobserwowano również wzrost popytu na kredyt konsumpcyjny, co zdaniem banków wynikało z większego zapotrzebowania na finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku.
- Spadek popytu na kredyty długoterminowe wynika przede wszystkim z mniejszego zapotrzebowania na finansowanie projektów długoterminowych, czyli inwestycji.
- W sektorze MŚP sytuacja dotycząca popytu na kredyty nie uległa zmianie i można ją skwitować jednym słowem: letarg.
„Bezpieczny Kredyt 2%” powoduje boom na rynku kredytowym
NBP cyklicznie co kwartał publikuje raport dotyczący bieżącej sytuacji na rynku kredytowym oraz oczekiwań na następny kwartał. Nasz wniosek z poprzedniego raportu, który dotyczył II kw. 2023 r. był następujący:
[…] ankieta kredytowa NBP ukazała pewne jaskółki w sektorze przedsiębiorstw, zwłaszcza w odniesieniu do kredytów długoterminowych, które powinny skutkować poprawą poziomu inwestycji sektora prywatnego. Niemniej, popyt na finansowanie zewnętrzne ze strony MSP jest niepokojąco słaby, a co więcej, perspektywy są niezmiennie pesymistyczne. Pesymistyczne są także nastroje banków, które oczekują pogorszenia się sytuacji gospodarczej, przez co zaostrzają politykę kredytową. W przypadku gospodarstw domowych II kw. ukazał zdecydowane ożywienie kredytów mieszkaniowych i odbicie kredytów konsumpcyjnych (finansowanie dóbr trwałego użytku). Jednocześnie wzrósł udział kredytów zagrożonych, co implikuje raczej stopniową, aniżeli gwałtowną poprawę sytuacji na rynku kredytowym. Banki będą ostrożne.
Co przyniósł III kwartał? Na rynku kredytów dla gospodarstw domowych został on zdominowany wejściem w życie programu „Bezpieczny Kredyt 2%„, który znacznie ożywił popyt gospodarstw domowych na kredyt mieszkaniowy. Jak wynika z ankiety przeprowadzonej przez NBP, banki odnotowały wzrost popytu na kredyty mieszkaniowe (procent netto: 40%, przy czym gwoli wyjaśnienia procent netto to różnica między odpowiedziami obrazującymi przeciwne tendencje, np. 40% oznacza, że ważonych aktywami banków, które zaobserwowały wzrost popytu było 40% więcej, niż tych które wykazały spadek popytu). Jednocześnie polityka banków polegająca na zacieśnianiu kryteriów zdolności kredytowej w przypadku kredytów hipotecznych pozostała niezmienna. Banki utrzymały również warunki udzielania kredytów (np. marża odsetkowa,, maksymalna kwota kredytu, maksymalny okres kredytowania).
Zobacz też: Intercity z kolejnym rekordem! Zaraz przekroczy magiczną granicę
Ankietowane banki zaostrzały politykę kredytową głównie z uwagi na pogarszające się prognozy sytuacji gospodarczej oraz pogorszenie się jakości portfela kredytów mieszkaniowych (wzrost kredytów zagrożonych, czyli tych, gdzie zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań finansowych jest niska). Warto dodać, że skala tego ostatniego zjawiska osłabła w trzecim kwartale, co zapewne wynika z dość radykalnych obniżek stóp procentowych, które wpłynęły na spadek rynkowych stóp procentowych WIBOR.
Co ciekawe, wśród gospodarstw domowych zaobserwowano również wzrost popytu na kredyt konsumpcyjny, co zdaniem banków wynikało z większego zapotrzebowania na finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku. Jest to spowodowane zapewne wzrostem popytu na kredyty mieszkaniowe i – rzecz jasna – na same mieszkania, który ożywił sprzedaż telewizorów, lodówek, mebli itd., które są podstawowym wyposażeniem każdego mieszkania.
Wśród przedsiębiorstw nie jest tak kolorowo. Sektor MŚP cierpi
W opinii ankietowanych banków III kwartał 2023 r. był kolejnym, począwszy do II kwartału 2022 r., okresem spadku popytu ze strony sektora MSP na krótko- i długoterminowy kredyt (procent netto odpowiednio: -38% i -25%, zob. wykres 4). Zmiany popytu ze strony dużych przedsiębiorstw były różnokierunkowe, tj. zwiększyło się zapotrzebowanie na finansowanie krótkoterminowe, ale zmniejszyło na długoterminowe – czytamy w wynikach ankiety NBP
Zacznijmy od dużych firm. Spadek popytu na kredyty długoterminowe wynika przede wszystkim z mniejszego zapotrzebowania na finansowanie projektów długoterminowych, czyli inwestycji. Drugim czynnikiem, na który wskazują banki jest zaostrzenie kryteriów udzielania kredytów. Ogólnie rzecz biorąc, firmy odczuwają wyższe stopy procentowe, które powodują spadek opłacalności inwestycji. To nas prowadzi do wniosku, że 2024 rok może okazać się znacznie gorszy pod względem dynamiki inwestycji w gospodarce, która w tym roku była zaskakująco wysoka (pochodna inwestycji samorządów wynikający z zapadającej perspektywy Funduszy Unijnych 2014-2020 zgodnie z zasadą t+3). Wiele zależeć będzie od negocjacji nowego rządu z KE w sprawie środków z Krajowego Planu Odbudowy, które pobudziłyby inwestycje.
Zobacz też: EBC przesadził z podwyżką stóp. Eurozona topi się w recesji, gospodarka USA rośnie
Wzrost popytu na kredyt krótkoterminowy w przypadku dużych firm jest niesione ożywieniem koniunktury, ale także czynnikiem jednosektorowym (w tym przypadku: rolnictwo), tj. uruchomieniem przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa preferencyjnych kredytów na utrzymanie płynności finansowej czy kredytów w związku z prowadzeniem podstawowej działalności, np. skup zbóż i materiału siewnego. Warto podkreślić, że niektóre banki zaobserwowały spadek popytu na kredyt krótkoterminowym, co można wyjaśnić odwracającym się cyklem zapasów prowodującym spadek zapotrzebowania na finansowanie kapitału obrotowego (w skład którego wchodzą m.in. surowce, półprodukty i wyroby gotowe).
W sektorze MŚP sytuacja dotycząca popytu na kredyty nie uległa zmianie i można ją skwitować jednym słowem: letarg. Jak czytamy w dokumencie NBP:
W opinii ankietowanych banków III kwartał 2023 r. był kolejnym, począwszy do II kwartału 2022 r., okresem spadku popytu ze strony sektora MSP na krótko- i długoterminowy kredyt (procent netto odpowiednio: -38% i -25%)
Na poziomie makroekonomicznym, wyniki ankiety NBP dotyczącej sytuacji na rynku kredytowym można spuentować następująco. Dane te potwierdzają, że głównym driverem fazy ożywienia gospodarczego, w którą właśnie wchodzimy będzie popyt konsumpcyjny, podczas gdy inwestycje mogą być krótkookresowo czynnikiem osłabiającym koniunkturę (przynajmniej do momentu odblokowania środków z KPO).
