Od 3 lat rośnie w Polsce umieralność niemowląt [WYKRES]

Od czasu wyroku TK, umieralność niemowląt w Polsce zaczęła rosnąć. Poprzednie lata była czasem dynamicznego spadku umieralności dzieci w naszym kraju.

Radosław Ditrich 11 listopada, 2023

4 minut temu

O kryzysie demograficznym w Polsce mówi się już od kilku lat. Spada liczba urodzeń, a umiera coraz więcej Polaków. Jest jednak trend, o którym wspomina się stosunkowo rzadko. Jest nim umieralność niemowląt, która rośnie już od 3 lat. Jak wyglądają dane? Co może być przyczyną?

Umieralność niemowląt jest rzadko poruszanym aspektem kryzysu demograficznego w Polsce. Najczęściej mówi o przyroście naturalnym oraz liczbie urodzeń.
Niepokojące są też zmiany umieralności niemowląt. Ta w 2020 roku była najniższa w historii. Na każde 1000 mieszkańców przypadało 3,6 zgonów niemowląt. Najlepszą sytuację odnotowano w listopadzie 2020 roku, czyli na miesiąc po wyroku TK w sprawie aborcji. Rok po wyroku, na każde 1000 mieszkańców przypadało już 3,9 zgonów niemowląt.
UNICEF szacuje, że każdego roku w ciągu pierwszym 28 dni życia umiera aż 2,5 mln dzieci na całym świecie. Według UNICEF 4 na 5 zgonów wśród noworodków (czyli w ciągu pierwszego miesiąca życia) jest wynikiem powikłań przy porodzie czy infekcji, takich jak zapalenie płuc czy sepsa.

Wyższa umieralność niemowląt a kryzys demograficzny

Umieralność niemowląt jest rzadko poruszanym aspektem kryzysu demograficznego w Polsce. Najczęściej mówi o przyroście naturalnym oraz liczbie urodzeń. Jeszcze w 2017 roku liczba urodzeń w Polsce przekraczała 400 tys. rocznie. Dzietność wynosiła w tamtym okresie ponad 1,4 (po skorygowaniu o dane nt. liczby migrantów). Od tamtego czasu, wiele się zmieniło. W tym roku prawdopodobnie urodzi się w Polsce 275 tys. dzieci, a dzietność obniży się do ok. 1,2.

Nawet tak duża skala nie oddaje jednak tego, jak duże są te problemy. W 2017 roku migrantki odpowiadały za kilka tys. urodzeń. W 2022 roku było to już kilkanaście tys. Oznacza to, że realnie spadek dzietności w Polsce może być niższy, ponieważ liczba urodzeń samych Polek spada mocniej. A i bez tego liczba urodzeń w Polsce jest najniższa przynajmniej od II Wojny Światowej (historyczne szacunki wskazują, że nawet ponad 200 lat).

Zobacz też: Urodzenia w Polsce – Polki rodzą najmniej w historii! [WYKRES]

Ostatnie lata były także za przyczyną pandemii COVID-19, czasem wyjątkowo wysokiej liczby zgonów. W 2022 roku urodziło się w Polsce 305 tys. dzieci (razem z dziećmi migrantek). Zmarło zaś aż 448 tys. Polaków. Spadek ludności wyniósł więc aż 143 tys. To tak, jakby zniknęła połowa Białegostoku, czyli 10. największego miasta w kraju. Niestety prognozy nie wskazują, aby kryzys w Polsce miał się zakończyć. W ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat populacja naszego kraju ma spaść o miliony.

Umieralność niemowląt wzrosła po wyroku TK

Kolejnym niepokojącym trendem jest rosnąca umieralność niemowląt. Ta w 2020 roku była najniższa w historii. Na każde 1000 mieszkańców przypadało 3,6-3,7 zgonów niemowląt. Najlepszą sytuację odnotowano w listopadzie 2020 roku, czyli na miesiąc po wyroku TK w sprawie aborcji. Czy ta data to przypadek? Dane sugerują, że może być istotny związek między tym wydarzeniem a wzrostem liczby zgonów niemowląt.

Umieralność niemowląt w Polsce w latach 2010-2023

Omawiane dane dotyczą średniej 12-miesięcznej. Rok po wyroku, na każde 1000 mieszkańców przypadało już 3,9 zgonów niemowląt. Pod uwagę bierzemy akurat rok po wyroku, ponieważ wtedy na średnią zaczęły wpływać jedynie te miesiące, które miały miejsce po kontrowersyjnym wyroku TK. Od tamtego czasu wzrost spowolnił, a zgony niemowląt są do teraz na porównywalnym poziomie. Co to oznacza?

Umieralność niemowląt w Polsce w latach 2010-2023 (1)

Wyjścia są dwa. Pierwszym i najbardziej intuicyjnym wydaje się wzrost liczby zgonów spowodowanych przez zmianę przepisów w Polsce. Możliwe także, że wzrost ten zbiegł się w czasie z wyrokiem i jest wynikiem innych czynników, choć trudno określić, jakie zmiany mogłyby mieć aż tak istotny wpływ.

Dlaczego dzieci umierają?

UNICEF szacuje, że każdego roku w ciągu pierwszym 28 dni życia umiera aż 2,5 mln dzieci na całym świecie. Odpowiadają one za połowę wszystkich zgonów wśród dzieci do 5 roku życia. Aż milion umiera w ciągu pierwszej doby po narodzinach. Dlaczego niemowlęta i noworodki umierają tak często? Według UNICEF 4 na 5 zgonów wśród noworodków (czyli w ciągu pierwszego miesiąca życia) jest wynikiem powikłań przy porodzie czy infekcji, takich jak zapalenie płuc czy sepsa.

Zobacz też: Liczba urodzeń w Polsce ponownie spadła. Oto tempo depopulacji [WYKRES]

W naszym kraju 70% zgonów to niemowlęta, które urodziły się przedwcześnie. Jednocześnie, wcześniaki stanowią zaledwie 7% wszystkich urodzeń w Polsce. Skąd wziął się wzrost zgonów niemowląt w Polsce? Dr hab. med. Ewa Helwich z Instytutu Matki i Dziecka, konsultantka krajowa w dziedzinie neonatologii, w rozmowie z DGP wymienia dwa główne czynniki. Pierwszym z nich jest właśnie wyrok TK z października 2020 roku.

Moim zdaniem jednym z głównych powodów jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 r. i zakaz aborcji z powodu wad płodu. 2021 r., w którym mamy trend wzrostowy, to jest właśnie pierwszy rok funkcjonowania pod nowymi przepisami, gdy przestała obowiązywać przesłanka embriopatologiczna. Wcześniej, opierając się na niej, można było przeprowadzić aborcję. Gdyby nadal istniała, część tych dzieci zapewne — mówiąc technicznie — nie znalazłaby się w statystykach, bowiem nie urodziłyby się — twierdzi ekspertka.

Przytaczane wcześniej dane zdają się potwierdzać tę tezę. Co jest drugim czynnikiem? Ekspertka uważa, że istotny wpływ może mieć także wzrastająca w ostatnich latach liczba uchyleń od obowiązkowych szczepień dzieci. Malejąca liczba urodzeń sprawiła, że zaczynamy tracić odporność zbiorową na najgroźniejsze choroby. Widoczny w danych jest wzrost liczby zachorowań dzieci na groźne choroby zakaźne. Często zakażenie kończy się zgonem.

Przykładów nie trzeba szukać daleko. Ospa dotknęła w 2022 roku blisko 3 razy więc Polaków niż rok wcześniej. Podobnie było w przypadku różyczki, a w przypadku krztuśca czy kleszczowego zapalenia mózgu zakażeń jest dwa razy więcej. Nie można także wykluczyć z przyczyn samej pandemii COVID-19. Ta mogła działać na śmiertelność przez dwa kanały. Po pierwsze — bezpośrednio przez rozprzestrzenianie się wirusa oraz pośrednio — przez ograniczenia w dostępie do ochrony zdrowia w Polsce.